Bezoek bij museum Boijmans van Beuningen
in Rotterdam met Gracia Tham
Tekst: Gijs Brüggemann
Bron: Raakvlak 1, 2020. Blad van Oogvereniging OOR&OOG
Als je de naam Museum Boijmans van Beuningen hoort of leest, dan denk je misschien wat is dat voor een soort museum? Maar mensen uit Rotterdam en omgeving kennen dit museum goed, maar de rest van ons niet echt. Het museum heeft een verzameling van topkunsten en schilderijen. Het museum ontstond dankzij de collectie van Frans Boijmans uit de 18de eeuw die in de buurt van Rotterdam woonde. Na zijn dood schonk hij zijn collectie aan de gemeente Rotterdam. Het museum groeide uit tot 500 topstukken uit Nederland en het buitenland.
Toen ik, met mijn gebarentolk, arriveerde bij de hoofdingang van het Museum Boijmans van Beuningen, zagen we een echt groot gebouw en het was erg druk. We moesten onze jassen afleveren bij de garderobe. Maar de garderobe… waar was die? We kregen te horen van een medewerker dat we zelf onze jassen moesten ophangen aan touwen met een jashanger… We keken in eerst instantie met verbazing, “ja hoor, hoe moet dat dan? Zij liet ons zien wat we moesten doen.
Dus onze jassen aan de jashanger bevestigen en met het touw omhoog trekken. Ik zag met lachend gezicht hoe mijn jas naar boven ging tussen allerlei jassen en tassen. Wat een origineel idee zeg! De touwbevestiging aan de slothanger en neem je een sleuteltje mee…
Om de hoek ontmoetten wij Elvera van Leeuwen en Gracia Tham. Gracia was al eerder met José de Jong en Willem Pracht geweest, maar ze miste een dove met een visuele beperking. Daarom heeft Gracia mij gevraagd om een bezoek aan het Boijmans te brengen en tips te geven voor een goede rondleiding voor mensen met doofblindheid.
Dat vond ik natuurlijk erg leuk en ik was benieuwd wat ze (tactiel) kunnen aanbieden voor mensen met doofblindheid. Zonder geluid dus… Toen we eerst bij koffieruimte binnenkwamen was het daar echt lawaaierig en rumoerig. Daardoor kon Gracia het niet goed volgen, en zei ik meteen: ”He, daar heeft mijn gebarentolk ook last van, en vervolgens barsten we in lachen uit.
We verplaatsten ons naar een rustige plek bij het raam ergens in het museum, want in de koffieruimte is er ook niet voldoende licht en gaf ik advies om wat meer verlichting in te zetten. Maar dat mag vooral ook niet te fel zijn zoals het zonlicht door het glazen raam of dak hoor.
Al goed, we gaan verder met de gevolgen van onze beperkingen. Elvera legde ons uit wat de ideeën en mogelijkheden zijn die het Boijmans ons kan bieden.
Bijvoorbeeld een groot bord van formaat A2 en A3, maar helaas zonder kleur en een soort leegte. Ik voelde wel iets op hard papier als soort reliëf en ik probeerde dieper te tasten om te voelen of ik het verschil kan waarnemen. Maar helaas, dat lukte niet want er waren te weinig details. Bovendien wil ik ook graag gewoon zien in combinatie met voelen.
”In de rondleidingen voor blinden en slechtzienden worden deze borden gebruikt om een schilderij te voelen. Bij ons bezoek hebben we alleen een reliëfbord gevoeld, maar niet het schilderij gezien waar het bord bij hoort.
Alleen het bord voelen is niet genoeg”, zegt Gracia. ”Daar heb je helemaal gelijk in. Je moet het schilderij zien of de gids moet erbij vertellen wat er op het schilderij te zien is.”
In eenvoudige figuren in zwart-wit kun je op het bord voelen hoe een schilderij is opgebouwd Bijvoorbeeld het aantal mensen op een schilderij en dat de belangrijkste persoon groot in het midden staat. Deze tekeningen zijn bedoeld als ondersteuning van het verhaal van de gids bij de rondleiding.
Ik gaf ze wel een compliment voor hun ideeën en werkstukken want ze hebben het wel goed gedaan, maar… net niet helemaal. Daarom gaf ik een paar voorbeelden om verschil te maken. Bijvoorbeeld van zacht tot grof van stof tot steen/hout, zodat wij als doofblinde mensen het beter voelen en begrijpen. Maar dat mag ook niet te druk of te weinig zijn, want onze vingers zijn een beetje te dik. Dus is het beter een rustiger tastbaar bord te maken, zodat we het beeld beter kunnen ’begrijpen’ en ’volgen’.
Ik vertelde ook dat het belangrijk voor ons is om ons duidelijk voor te lichten over de oriëntatie en volgorde op het infobord, want dan kan de gids via mijn gebarentolk stap voor stap een toelichting geven, zodat ik een goed totaalbeeld kan krijgen en begrijpen. De uitleg mag ook niet te lang duren, maar gewoon basisinformatie, zodat ik niet te moe word. Ik kan dan ook vragen stellen als ik meer wil weten of een toelichting nodig heb.
Tenslotte gidste zij ons door het gebouw van Boijmans van Beuningen en wilde zij eerst één voor één alle kunstwerken beschrijven. Maar zij besefte al snel dat dan de rondleiding wel een aantal slopende uren zou duren. Daarom tikte ik haar aan en vroeg haar: “Zoek gewoon een paar leuke interessante verschillende
kunststukken uit, zodat ik nieuwsgierig word naar de andere kunststukken en vaker wil terugkomen”. Verder verzocht ik haar ook als er een doofblinde bezoeker met gebarentolk (en ook schrijftolk of doofblinden begeleider) ook toegestaan om ’gratis’ toegang te krijgen. Want wij als doofblinde mensen kunnen niet alleen rondlopen en ontstaat er miscommunicatie (dus geen informatie)! Want eigenlijk hebben we daar wel recht op om beide mogelijkheden te krijgen.
Oh ja, toen ik een aantal kunstwerken wilde bezichtigen, was er helaas soms te weinig licht of schemering (dat is soms nodig om de kleuren van een kunstwerk te beschermen) kwam ik op het idee om zelf foto’s te maken van het kunstwerk met mijn smartphone. Want dan zie ik wat beter en meer dan met alleen mijn eigen ogen, top!
Een kunstwerk maken is niet alleen een simpele uitvoering van wat kunstenaar ziet of voelt, maar heeft ook vaak een (verborgen) boodschap, zodat wij als bezoekers kunnen kijken en zelf bepaalde beelden en gevoelens ervaren. En misschien ook soms een discussie voeren met andere bezoekers. Maar ja, het is natuurlijk nooit de bedoeling om lang naar ieder kunstwerk te turen en daarna een uitvoerige discussie te voeren. Gewoon kijken naar iets waarin je zelf iets moois of bijzonders ziet dus voor mij waren dat hooguit vijfentwintig werkstukken. Dan heb ik wel genoeg gezien. Voor de rest kom ik wel een volgende keer terug. Dan verras ik mezelf dat ik een bepaald kunstwerk niet eerder had gezien. Dus beetje over het hoofd gezien hé? De moeite waard om nog een keer een bezoek te brengen aan het Boijmans museum.
